Al’adar kaɗa kuri’a a ranar Talata, tana da tarihi a ƙasar Amurka. Lokacin ya yi daidai da kammala aikin girbin amfanin gona da sauran abubuwa a tsawon zamani.
Duk da haka yana jaddada buƙatar yin gyare-gyaren zamani don bunƙasa damar kaɗa kuri’a.
Yayin da al’amuran zaɓe ke tasowa, sake tantance irin waɗannan al’adun na iya taimakawa wajen tabbatar da cewa kowane ɗan ƙasa ya sami dama daidai gwargwado don shiga.
Za a gudanar da zaben Amurka na 2024 a ranar 5 ga Nuwamba, Talata ta farko bayan Litinin ta farko a watan.
Zaɓen wannan rana yana da alaƙar tarihi wacce aka tsara ta hanyar ƙa’idodin al’umma da la’akari mai amfani.
Zaɓen ranar Talata ya ƙunshi ɓangarorin da suka shuɗe, yanke shawara na majalisa, da sasantawa na tarihi.
Dalilin kaɗa kuri’a ranar Talata
A cikin ƙarni na 19, tattalin arzikin Amurka ya kasance mai yawan noma.
Yawancin mutane a wannan lokacin suna rayuwa kuma suna aiki a gonaki, kuma sun dogara kacokan a kan zagayowar aikin noma wanda ya shafi rayuwarsu ta yau da kullun da jadawalin su.
An tsara zaɓe na 1800 don biyan bukatun al’ummar karkara. Lokacin girbi yakan ƙare a watan Oktoba, kuma tare da lokacin hunturu ’yan makonni kaɗan, yanayin a farkon Nuwamba ya fi dacewa don tafiya.
A cikin saitin, an keɓe ranar Lahadi don coci da hutawa, wanda hakan ya sa tafiyetafiye bai dace ba ga manoma da yawa waɗanda dole ne su yi tafiya zuwa wuraren zaɓe.
Ganin cewa zabar ranar Talata ya tabbatar da cewa masu kaɗa kuri’a sun samu cikakken yini na tafiya bayan Lahadi ba tare da tsangwama ga ayyukansu na addini ba.
A 1845, Majalisar Dokokin Amurka ta tabbatar da Talata a matsayin ranar zabe. Kafin wannan, jihohi suna gudanar da zabuka a ranaku dabandaban, lamarin da ya haifar da rarrabuwar kawuna da rashin daidaituwar jadawalin zaɓe a faɗin ƙasar.
Majalisa ta zaɓi Talata, Nuwamba 7, 1848, don ranar zaɓe ta farko a ƙasar baki ɗaya.
An yi la’akari da Litinin ba ta dace ba saboda buƙatar lokacin tafiya bayan Lahadi, yayin da Laraba ta kasance ranar kasuwa a yawancin garuruwa, wanda ya sa Talata ta zama mafi kyawun zaɓi.
Dokar Hutu Litinin ta Uniform 1968, wacce ta ƙaura hutun tarayya da yawa a ranar Litinin don ƙirƙirar dogon karshen mako a ranar Litinin, bai shafi ranar zaɓe ba.
Tasirirn zamani da ƙalubale
Duk da sanya Talatar a matsayin ranar ƙuri’a ya yi alfanu sosai a shekarun 1840, amma yanzu al’amura sun sauya ga Amurkawa da ke kaɗa ƙuri’a a ranar.
A jihohi 15, idan mai zaɓe bai iya jefa ƙuri’arsa a ranar Talata ba, mai yiwuwa ya rasa damar ke nan ɗungurumgum. Masu sukar tsarin, suna kafa hujjar cewa sanya ranar Talatar kaɗai domin jefa ƙuri’a na haifar da ƙarancin fitowar masu zaɓe.
Zaɓen wuri da kuma waɗanda da ba su ma zaɓen kwata-kwata ya zama ruwan dare a yanzu.
Jihohi takwas ne kaɗai suka sanya ranar zaɓen ta zama ranar hutu, yayin da wasu jihohin suke ba wa ma’aikata damar zuwa rumfunan zaɓe domin jefa ƙuri’a, yawancin Amurkawa na ganin yana da wuya su iya samun damar jefa ƙuri’a a ranar aikin ofis ya yi musu kane-kane.
Don magance wannan ƙalubalen, jihohi 34 yanzu suna ba da damar yin zaɓen wuri.
Sai dai ba Amurka ba ce kaɗai take bisa irin wannan tsarin na ranar zaɓe. Ƙasashe da yawa har yanzu suna bin tsarin al’adunsu da yanayin dauri.
Ostiraliya na gudanar da zaɓe a ranar Asabar, saboda ta yi daidai da jadawalin galibin masu jefa ƙuri’a da kuma ƙara yawan zaɓen.
Yayin da al’adar jefa kura’a ranar Talata a Amurka take nuni da asali da ma al’adun al’ummomin daurin ƙasar, a ɗaya gefen yana sanya alamar tambaya kan ba da dama da ma shiga a dama da kowa a al’amuran zaɓen ƙasar a zamanin yanzu.
Yayin da al’umma ke ci gaba da samun bunƙasa, mai yiyuwa ne za a ci gaba da musayar miyau kan hanyoyin da suka fi dacewa wajen gudanar da zaɓuka, amma dalilan tarihi da suka sa ake zaɓen ranar Talata za su kasance wani ɓangare mai ban sha’awa a tarihin zaɓen Amurka.
