Ibnu kayyim (RH) ya ce: “Tawakkali ga Allah hakikanin tawakkali, wajen gusar da dutse daga muhallinsa, da ya kasance abin umarni da kawar da shi zai kawar da shi.”
Tawakkali ga Allah ne ya sa Annabawa (AS) suka samu nasara kan duk masifun da suke same su da duk wahalar da ta mamaye su. Sun sanya tawakkali guzurinsu a lokacin tsanani, sun rike shi makamin yakar ma’abuta kaidi. Mutanen Annabi Ibrahim (AS) sun taru sun hura wuta ganga-ganga domin kone shi, amma sai aka tserar da shi daga gare ta saboda tawakkalinsa ga Allah Madaukaki.
Sannan kungiyoyi sun hadu a kan Annabinmu Muhammad (SAW), sai Allah Ya kunyata su, saboda tawakkalinsa ga Allah Madaukaki. Ibnu Abbas (RA) ya ce: “Hasbunallhu wa ni’imal wakil” Annabi Ibrahim ya fade ta lokacin da aka jefa shi a wuta, kuma Annabi Muhammad (SAW) ya fade ta lokacin da suka ce: “Lallai mutane sun hadu (domin yakarku) don haka ku ji tsoronsu, sai (hakan) ya kara musu imani, kuma suka ce: “Hasbunallahu wa ni’imal wakil. (Allah ne Maishinmu kuma madallah da Abin dogaro)” (Al- Imran: 173). Buhari da Muslim suka ruwaito.
Kuma a lokacin da aka kori Annabi Musa da muminan da suke tare da shi, aka kewaye su suka ji tsoron halaka, ga Fir’auna da rundunarsa a bayansu, kuma ga teku a gabansu, sai tawakkalin Annabi Musa (AS) ga Ubangijinsa ya zamo sauki da sababbin kwaranye musu bakin cikinsu da ceto rayukansu. “A lokacin da jama’ar biyu suka ga juna, sai sahabban Musa suka ce, “Lallai mu ababen riskewa ne.” Sai ya ce: “Bah aka ba ne! Lallai ni ina tare da Ubangijina kuma da sannu zai shiryar da ni (yadda za mu tsira). Sai Muka yi wahayi zuwa ga Musa cewa ka bugi tekun da sandarka, sai ta dare kowane bangare ya zamo kamar wani dutse mai girma.” (Shu’ara:61-63)
Haka Annabi Yakubu (AS) ya nuna tawakkali lokacin da ya ji tsoron shaidanun muttane da aljanu a kan ’ya’yansa, sai ya yi musu wasiyya sannnan ya ce: “Ba na iya wadatar muku komai daga Allah, hukunci dukkansa na Allah ne, a gare shi nake dogaro kuma masu tawakkali su dogara a gare Shi.” (Yusuf:67).
Shi kuwa Annabinmu Muhammad (SAW) ya nuna hakikanin tawakkali a bisa mafi daukakarsa, kuma ya nuna amincewa da Ubangijinsa a mafi wahalar wuraren zamansa, imaninsa bai raurawa, yakininsa bai girgiza ba. Tawakkali ga Allah shi ne mafi girman makaminsa… Mushirikai sun tsaya a bakin kogo suna nemansa, har Abubakar (RA) ya ji tsoro kada su ga Annabi (SAW), sai ya ce: “Idan dai dayansu ya duba kasan kafafunsa zai gan mu.” Sai Annabi (SAW) ya ce: “Mene ne tsammaninka da mutum biyu da Allah ne ukunsu ya Abubakar?” Muttafakun alaihi. Cikakkiyar yakini da Allah Madaukaki, da wadataccen tawakkali da natsuwa da watsi da kowane dalili daga cikin dalilai face dalilin Allah Madaukaki.
Daga cikin darussan tawakkali a lokacin tsanani, akwai abin da Annabi (SAW) ya sanar da Usman bin Affan (RA). Lokacin da ya yi masa bushara da Aljanna kan jarrabawa ko bala’in da zai same shi, Usman bai kara da komai ba, face, “Allah ne abin taimako, Ya Ubangiji Ka ba ni hakuri, kuma ga Allah na dogara.” Ahmad ya ruwaito.
Lallai shi bai tambayi Annabi (SAW): Yaushe jarrabawar (ko bala’in) zai kasance? Ko yaya za ta kasance? Bai damu da sanin nau’inta ba, ko su wane ne za su jawo ta ba. Abin da ya damu da shi daya ne, shi ne guzurin yadda zai fuskanci wannan bala’i da kuma neman taimakon Allah a cikin wannan tsanani. Ya damu da neman taimakon Allah Madaukaki da tawakkali a kansa. Kuma lokacin da bala’in ya iso sai Allah Ya taimake shi a kansa, ya tabbata a cikinsa ya tsallake shi da mafi kyan zabi. Domin an tsare shi a gida amma bai girgiza ba, sai ya zamo tabbatarsa da cijewarsa sun taimaka wajen kare zubar da jinin Musulmi, har Khawarijawa suka kashe shi yana mai fatar rahamar Allah yana mai tabbata, ya samu tabbata ce albarkar addu’arsa da neman taimakon Allah Madaukaki da dogaronsa ga Allah lokacin da ya samu labarin za a jarrabe shi.
Ya ku bayin Allah! Muna da abin koyi mai kyau daga masu tawakkali, domin Allah Madaukaki lokacin da Ya ba da labarin tawakkalin Annabi Ibrahim (AS) da yadda ya fuskanci al’ummarsa da yadda ya barranta daga gare su, sai ayar ta farad a fadinSa Madaukaki: “Hakika abin mai kyau ya kasance a gare ku game da (rayuwar) Ibarahim da wadanda suke tare da shi.”Kuma Ya cika ayar da cewa: “Ya Ubangijinmu a gare Ka muka dogara, kuma gare Ka muke juyowa kuma gare Ka makoma take.” (Mumtahanna: 4). Don haka mu zamo kamar yadda suke, mu nuna tawakkali a lokutan da masifu suka same mu da sauran abubuwa masu tsoratarwa. Domin Allah Madaukaki Ya shaida wa AnnabinSa (SAW) cewa: “Ya kai Annabi! Allah ne Ma’ishinka, da kuma wanda ya bi ka daga muminai.” (Anfal:64). Allah Yana isar mana idan muka yi tawakkali gare Shi.
Ya Ubangiji! Ka cika zukatanmu da imani da yakini gare Ka da dogaro gare Ka da komawa gare Ka da yarda da Kai kuma Ka yardar da Mu, Ka yardar da mu. Ka kare mana bala’i kuma ka kare Musulmi daga bala’i, ya Ubangijin talikai.
Huduba ta Biyu:
Hamdala da taslimi.
Bayan haka, ku bi Allah da takawa ku yi maSa da’a. Ku sani abubuwan da Allah Ya kaddara game da ibada sun wuce, kuma hukunce-hukuncenSa a cikinsu masu gudanan ne, kuka bai mayar da su, kuma babu mai gudu daga gare su. Sai dai mumini ya nemi taimakon Allah a kansu, a karfafa zukata da tawakkali da komawa ga Allah Madaukaki ta wajen tuba da ibada da addu’a. “Ka ce: “Babu abin da zai same mu, sai abin da Allah Ya hukunta mana. Shi ne Majibincinmu, kuma ga Allah sai muminai su dogara.” (Tauba:51).
Ya ku Musulmi! Tawakkali shi ne gaskiyar dogarar zuciya ga Allah Madaukaki wajen jawo abin amfani da tunkude cuta na daga al’amuran duniya da Lahira baki daya. Da yawa mutum kan rudu da cewa yana dogaro ga Allah, alhali shi mai dogaro ne da wasu sabubba, yana dogaro da halittu. Hakika ya zo cikin Hadisi: “Wanda ya ta’allaka da wani abu, an jingina shi gare shi.” Tirmizi ya ruwaito.
Ya wajaba ga mumini ya rika ji a zuciyarsa cewa abu mafi girma a wurinsa shi ne addininsa da kuma neman yardar Ubangijinsa. Ya fifita haka a kan komai na duk abin so kamar matansa da ’ya’yansa da dukiya da daukaka. Kai ya dauka duniya gaba dayanta a wurin mumini ba ta kai darajar addininsa ba. Domin haka a lokacin fitina da rashin zaman lafiya da zaman tsoro da firgici wajibi ne a kan mumini kada wani abu ya shagaltar da shi ya kasa tabbatar da ransa da iyalansa da ’ya’yansa a kan addininsa. Domin duniya mai gushewa ce da farin cikinta da jin dadinta, babu tabbata sai a gidan Lahira, babu sa’ada ga mutum a cikinta sai ta hanyar tabbata a kan addini.
Yana daga cikin masu tawakkali, wanda ya yi tawakkali ga Allah wajen neman wani abu na duniya ko kiyaye shi, sai Allah Madaukaki Ya ba shi abin da Ya yi nufi sakamakon tawakkalinsa gare Shi, sai dai ya rasa abin da ya fi girma da daraja, shi ne tawakkali ga Allah Madaukaki wajen tsare addininsa da tabbata a kansa da kiran mutane zuwa gare shi.
Ibnu kayyim (Allah Ya yi masa rahama) yana cewa: “Mafi falalar tawakkali shi ne yin tawakkali a cikin wajibi, ina nufin wajibin Allah da wajibin halitta da wajibin kai. Mafi yalwa kuma mafi amfaninsa shi ne tawakkali wajen tasiri na fili don kyautata addininsa ko tunkude fasadi daga addininsa. Wannan shi ne tawakkalin Annabawa wajen tsayar da addinin Allah da kawar da fasadi a bayan kasa. Kuma wannan shi ne tawakkalin magadansu, sannan sauran mutane a bayansu wajen tawakkali suna bibiyar juna ne gwargwadon himma da manufofinsu. Daga ciki akwai mai tawakkali ga Allah domin ya samu mulki da wanda yake tawakkali don samun wani abin duniya.”
Kuma duk yadda jarrabawa a girmama duk yadda bakin cikin ya tsananta duk yadda bala’i ya rika bibiyar juna, to lallai masu tawakkali sukan tabbata a kan addininsu wani abu bai kawar da su. Sukan samu sa’ada daga rahamar da take tare da su, suna jin sa’ada a lokacin da suke tsakiyar bala’i, har ya zamo wasu su fi su jin tsananin abin da ya same su, alhali su suna cikin natsuwar da ba ta siffantuwa. “Duk wanda ya dogara ga Allah, to, Shi Ya isar masa. Lallai Allah Ya cika al’amarinSa, kuma hakika Ya sanya wa komai gwargwadonsa.” (dalak:3).
Kuma saboda muhimmancin tawakkali ga rayuwar mumini, sai ya zamo addu’a kansa yana daga cikin addu’o’in fita daga gida, domin mai fita daga gida bai san me zai auku da shi ban a bala’i da fitina. Hakika Annabi (SAW) idan zai fita daga gidansa daga cikin addu’o’in da yake yi akwai: “Bismillahi tawakkaltu alallahi.” Kuma sakamakon wannan tawakkali shi ne kiyayewa da tsarewa ga mutum kamar yadda Annabi (SAW) ya ce: “Idan mutum ya fita daga gidansa sai ya ce: “Bismillahi tawakkaltu allallahi, wala haula wala kuwwata illa billah.” Ya ce : “A lokacin za a ce: “Ka shiryu kuma an kiyaye ka kuma an kare ka. Sai shaidanu su yi kururuwa. Sai wani Shaidani ya ce: “Yaya za ka yi da mutumin da ya shiryu kuma aka tsare shi kuma aka kare shi?” Abu Dawuda ya ruwaito shi, kuma Ibnu Hibban ya inganta shi.
Don haka ya bayin Allah! Mu kiyaye wannan zikiri mai albarka, kuma ya kasance mafi muhimmancin manufarmu wajen tawakkalinmu ya zamo tsare addininmu, sannan kyautatat duniyarmu, domin kyautatuwar duniya yana taimakawa wajen tsare hakkokin Allah Madaukaki da hakkokin bayinSa a kanmu. “Ya Ubangijinmu! Gare ka muka dogara, kuma gare Ka muke komawa (tuba) kuma gare Ka makoma take. (Mumtahanna:4).
